In deze rubriek praten wij je bij over de ingrijpende restauratie van ons majestueuze Strumphlerorgel in de Eusbeiuskerk. In deze aflevering nemen we je mee op excursie naar de orgelrestaurator Elbertse & Van Vulpen Orgelmakers. Het verslag is geschreven door onze organist Johan Luijmes. De foto’s zijn van Jan van Dalen.
**Wij hopen op jouw steun om de restauratie te kunnen voltooien.**
Pulpeten, abstracten, slepen, tuimelaars, wellenborden, registerknoppen, tracturen, klavieren, stevels, voorventielen, voorslagen en windladen… In grote stellingkasten liggen ze opgeslagen. Los of in kisten met het opschrift: ‘Arnhem Eus’. Verderop staan rijen pijpen rechtovereind langs de wanden en in een volgende stelling liggen platte kisten met opschriften als Eus nachthoorn, Eus sesquialter, Eus dulciaan.
We zijn in de orgelmakerij Elbertse & Van Vulpen in Utrecht. De beide orgelmakerijen zijn sinds december van het vorig jaar samengegaan en ze hebben de opdracht gekregen het Strumphlerorgel te restaureren. Na de waterschade die op 9 februari 2021 ontstond zijn er al onderdelen naar de werkplaats vervoerd maar afgelopen zomer is het hele orgel in de Eusebius ‘leeggehaald’. Overigens zou je dat niet zeggen als je in de Eusebius staat, de frontpijpen zijn blijven staan.
Met een gemêleerd gezelschap zijn we naar Utrecht getrokken om geïnformeerd te worden over het restauratieproces. Een ambtenaar van de Provincie, een vertegenwoordiger van de verzekering, een lid van de commissie welstand, de restauratiearchitect, de externe orgeladviseur, de regievoerder, leden van het bestuur van de stichting Eusebius en de organist, we kijken onze ogen uit
De waterschade die het orgel heeft opgelopen is pas nu, nu alles uit het orgel gehaald is, goed in kaart gebracht. Belangrijke historische onderdelen als de windlades, de grote bak met wind, waar op de pijpen staan, hebben zwaar geleden. De orgelmakers proberen zoveel mogelijk originele onderdelen te behouden. Het wordt duidelijk dat er in die windlades veel lekkages zijn ontstaan omdat de lijm, waarmee verschillende onderdelen zijn gelijmd, hebben losgelaten. De bovenbladen van twee windlades worden vervangen.
Tijdens het repareren en vervangen van onderdelen zijn de orgelmakers steeds in overleg met de orgeladviseur Roger van Dijk, die onderzoek doet naar de historie van het instrument.
Strumphler bouwde het orgel in 1795 voor de Hersteld Evangelisch Lutherse kerk in Amsterdam. Archieven in Amsterdam vertellen over het bouwproces. Orgelmakerij Gebroeders van Vulpen heeft het instrument eind jaren ’50 min Arnhem geplaatst. De wederopbouw van het instrument is minitieus in kaart gebracht. De grootste verandering aan het instrument die straks na de restauratie te zien zal zijn is de toevoeging, in de toren, van een stellage met acht spaanbalgen. Die balgen vormen de windvoorziening, eenvoudig gezegd zijn ze de longen van het orgel die volledig vernieuwd worden. Over het aanzicht van de balgen, de stijl van de stellage worden met diverse overheden nog wel wat noten gekraakt.
Bij ons bezoek aan de firma vallen we met de neus in de boter omdat er orgelmetaal wordt gegoten om waar nodig pijpen van het orgel te verlengen. Een legering van lood en tin wordt op een met een molton afgedekte steen gegoten en kan vervolgens rond gezet en gesoldeerd worden.
We laten ons goed informeren over het restauratieproces dat nog veel voeten in de aarde zal hebben. Maar wat zijn we blij en opgelucht dat het orgel weer toekomst krijgt.
We zullen het restauratieproces met plezier gaan volgen!
